Şimdiki Zaman (-yor)
Halen yapılmakta olan, henüz tamamlanmamış bir eylemin anlatılmasında veya bildirilmesinde kullanılır.
Bilinen (Görülen / Belirli) Geçmiş Zaman (-di / -dı / -du / -dü / -tı / -ti / -tu / -tü)
Görülen, tanık olunan, bilinen veya yapıldığından emin olunan geçmişe ait bir eylemin anlatılmasında veya bildirilmesinde kullanılır.
Geniş Zaman (-r / -(a)r / -(e)r / -(ı)r / -(i)r / -(u)r / -(ü)r)
Eylemin geçmiş, şimdiki ve gelecek zamanların tümüne ait olduğunun, yani her zaman tekrarlandığının bildirilmesinde ve genel yargıları anlatmakta kullanılır.
Öğrenilen (Duyulan / Belirsiz) Geçmiş Zaman (-mış / -miş / -muş / -müş)
Görülmeyen, başkasından duyulan veya bittikten sonra fark edilen geçmişe ait bir eylemin anlatılmasında veya bildirilmesinde kullanılır.
Dilek Kipi
Bir dileği, bir isteği, tasarlanan bir hareketi anlatan kiplerdir. Dilek kiplerinde zaman anlamı yoktur.
Dilek kipleri dörde ayrılır, bunlar:
1) Gereklilik kipi
2) Şart kipi
3) İstek kipi
4) Emir kipi
1. Gereklilik Kipi (-meli / -malı)
Eylemin yapılmasının gerekli veya zorunlu olduğunu ifade eder.
Örnek(ler)
Ödevlerinizi zamanında yapmalısınınız.
Ben daha çok çalışmalıyım.
Gereklilik kipi
a-ı-o-u …………………..malı Yazmak ……….Yazmalı
e-i-ö-ü …………………..meli Gitmek…………..Gitmeli
|
Olumlu
|
Olumsuz
|
Olumlu Soru
|
Olumsuz Soru
|
|
Ben gitmeliyim.
|
Ben gitmemeliyim.
|
Ben gitmeli miyim?
|
Ben gitmemeli miyim?
|
|
Sen gitmelisin.
|
Sen gitmemelisin
|
Sen gitmeli misin?
|
Sen gitmemeli misin?
|
|
O gitmeli.
|
O gitmemeli
|
O gitmeli mi?
|
O gitmemeli mi?
|
|
Biz gitmeliyiz
|
Biz gitmemeliyiz
|
Biz gitmeli miyiz?
|
Biz gitmemeli miyiz?
|
|
Siz gitmelisiniz
|
Siz gitmemelisiniz
|
Siz gitmeli misiniz?
|
Siz gitmemeli misiniz?
|
|
Onlar gitmeliler
|
Onlar gitmemeliler
|
Onlar gitmeliler mi?
|
Onlar gitmemeliler mi?
|
https://yabancilaricinturkce.com/dilbilgisi/yabancilar-icin-turkce-gereklilik-kipi/
2. Koşul (Şart) Kipi (-se / -sa)
Fiil kök veya gövdesine gelerek söz konusu olan işin dileğe ve şarta bağlı olduğunun bildirilmesini sağlar.
Örnek(ler)
Param olursa yurt dışına çıkacağım. (şart)
Bu akşam sinemaya gitsek. (dilek)
3. İstek Kipi (-e, -a)
Cümleye istek, dilek, temenni anlamı katar. Cümle içerisinde genelde “-elim, -eyim” şeklinde kişi eklerini almış haliyle karşımıza çıkar.
Bu akşam çocukların geleceğini konuşalım.
4. Emir Kipi ( – )
Eylemin yapılması gerektiğini emir şeklinde bildirir. Emir kipinin eki yoktur, kişi ekleriyle çekimlenir. Birinci tekil ve birinci çoğul şahsın emir çekimi yoktur.
Örnek
Sınıftan çıkmasınlar!
iSTEK KİPİ : geleyim - gelesin - gele / gelelim - gelesiniz - geleler
Fiillerde Kişi
Fiilde bildirilen iş, oluş ya da durumun kim tarafından yapıldığını belirten eklerdir. Kişi ekleri, cümlede işi yapanı yani özneyi bildirir. Kişi ekleri, fiillerde kip eklerinden sonra gelir.
Örnek(ler)
» Bugün bir saat kitap okudum.
» Memleketten dün akşam döndük.
» Yerlere çöp almayınız.
| Kişi (Şahıs) |
Fiil – Kip – Kişi Eki |
Kişi (Şahıs) |
Fiil – Kip – Kişi eki |
| 1. tekil kişi (ben) |
Gel – di – m |
1. tekil kişi (ben) |
Oku – malı – y – ım |
| 2. tekil kişi (sen) |
Gel – di – n |
2. tekil kişi (sen) |
Oku – malı – sın |
| 3. tekil kişi (o) |
Gel – di |
3. tekil kişi (o) |
Oku – malı |
| 1. çoğul kişi (biz) |
Gel – di – k |
1. çoğul kişi (biz) |
Oku – malı – y – ız |
| 2. çoğul kişi (siz) |
Gel – di – niz |
2. çoğul kişi (siz) |
Oku – malı – sınız |
| 3. çoğul kişi (onlar) |
Gel – di – ler |
3. çoğul kişi (onlar) |
Oku – malı – lar |
EK FİİL
Ek- Fiilin Dört Kipe Göre Çekimi
:
Ek fiil; fiiller gibi çekimlenebilir, yani kip ve şahıs ekleri alabilir; fakat fiillerin alabildiği tüm haber ve dilek kiplerini alamaz. Peki hangi kiplerle ek fiil çekimi yapılabilir?
Ek fiilin sadece 4 kiple çekimi vardır. Bunlar:
EK FİİL Kip
i + di = idi → Görülen (di’li) geçmiş zaman kipi
i + miş = imiş → Öğrenilen (miş’li) geçmiş zaman kipi
i + se = ise → İsten kipi
(i) + dir = dir → Geniş zaman
- Film çok güzeldi. (güzel idi)
- Ek fiil konusunu çoktan öğrenmişti. (öğrenmiş idi)
- Aldığın şeyler çok pahalıymış. (pahalı imiş)
- “Yusuf ile Züleyha” romanını tekrar okuyacakmış. (okuyacak imiş)
- Yatağın dağınıksa toplar mısın? (dağınık ise)
- Kardeşin uyandıysa her şeyi anlatacaktır. (uyandı ise)
- Belki de söyledikleri doğrudur. ?
|
Bilinen Geçmiş Zaman Kipi
|
Geniş Zaman Kipi
|
|
Çalışkan-dım
|
Çalışkan-ım
|
|
Çalışkan-dın
|
Çalışkan-sın
|
|
Çalışkan-dı
|
Çalışkan-dır
|
|
Çalışkan-dık
|
Çalışkan-ız
|
|
Çalışkan-dınız
|
Çalışkan-sınız
|
|
Çalışkan-dı(lar)
|
Çalışkan-dır(lar)
|
|
|
|
|
Duyulan Geçmiş Zaman Kipi
|
Şart Kipi
|
|
Çalışkan-mışım
|
Çalışkan-sam
|
|
Çalışkan-mışsın
|
Çalışkan-san
|
|
Çalışkan-mış
|
Çalışkan-sa
|
|
Çalışkan-mışız
|
Çalışkan-sak
|
|
Çalışkan-mışsınız
|
Çalışkan-sanız
|
|
Çalışkan-mış(lar)
|
Çalışkan-sa(lar)
|
ÖZETLE:
- Ek fiil (i)mek fiilidir.
- Ek fiilin dört kiple çekimi vardır. (idi, imiş, ise, -dir)
- Ek fiilin iki tane görevi vardır. İsim soylu sözcükleri yüklem yapar, basit zamanlı fiilleri birleşik zamanlı fiil yapar.
- İsim ve isim soylu sözcüklere gelen ek fiilin olumsuzu “değil” kelimesi ile yapılır.
- Birleşik fiillerin olumsuzu “ma, me, maz, mez” olumsuzluk ekleri ile yapılır.
- Ek fiilin geniş zamanında (i)mek fiili düşer. Sözcükte şahıs eki ve bazen de cümlenin anlam akışına göre geniş zaman anlamını veren “dir” eki kullanılır.
- Birleşik zamanlı fiil çekimlerinde fiile ait kip, ek fiile ait kipten her zaman önce gelir.
http://www.turkceogretimi.com/t%C3%BCrk%C3%A7e-dil-bilgisi/t%C3%BCrk%C3%A7e-fiil-%C3%A7ekim-tablolari
FİİL ÇEKİMİ (60 DİLDE)
http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/51719.pdf
